Gaulverjabæjarkirkja, Gaulverjabær, Árnessýslu

Hönnuður: Sigurður Magnússon forsmiður.

Saga

Gaulverjabæjarkirkja er nefnd í kirknaskrá Páls biskups Jónssonar frá um 1200 er hefur að öllum líkindum verið kirkjustaður frá öndverðri kristni. Elsti máldagi kirkjunnar er frá um 1220. Í máldaga frá 1331 kemur fram að kirkjan er helguð Maríu guðsmóður og hinum heilaga Þorláki. Núverandi kirkja var reist í stað torfkirkju sem þar stóð áður.

Friðuð 1. janúar 1990 samkvæmt aldursákvæði 1. mgr. 36. gr. þjóðminjalaga nr. 88/1989.

Lýsing

Gaulverjabæjarkirkja er timburhús, 10,80 m að lengd og 7,68 m á breidd, með kór undir minna formi, 3,60 m að lengd og 3,90 m á breidd. Þakið er krossreist, klætt bárujárni og undir þakbrúnum eru laufskornar vindskeiðar. Upp af vesturstafni er ferstrendur burstsettur turn. Á honum er ferstrend spíra klædd sléttu járni, og undir turninum er stallur. Á framhlið turns er hljómop með hlera og þverglugga með bogarimum yfir. Kirkjan er klædd bárujárni og stendur á steinsteyptum sökkli. Á hvorri hlið kirkju eru þrír gluggar, einn á hvorri hlið kórs, allir með bjór yfir, og þrír á vesturstafni yfir kirkjudyrum. Í þeim er T-laga póstur og þriggja rúðu rammi hvorum megin miðpósts en þverrammi með bogarimum yfir þverpósti. Fyrir kirkjudyrum eru vængjahurðir og yfir þeim þvergluggi og bjór.

Inn af dyrum er forkirkja og í henni hvorum megin er stigi til sönglofts og setsvala. Að framkirkju eru spjaldsettar vængjahurðir, gangur inn af þeim og bekkir hvorum megin hans. Kór er hafinn yfir kirkjugólf um eitt þrep. Söngloft er yfir forkirkju og fremsta hluta framkirkju en setsvalir með hliðum að austurgafli. Undir frambrúnum setsvala hvorum megin eru þrjár stoðir með súluhöfuð. Tvær turnstoðir eru á sönglofti og bogadreginn biti á milli þeirra, ávalur til enda. Veggir eru klæddir strikuðum panelborðum og efst á þeim er strikasylla. Reitaskipt stjörnuprýdd hvelfing er yfir framkirkju stafna á milli og önnur minni yfir kór.

Heimild